خطر «داعش» در دنیای مجازی

طالبان،القاعده،تکفیری ها،داعش و…اینها نام های آشنای دهه ی اخیر هستند. اسامی که جنگ و خونریزی را به یاد می آورند. 

اما این آخری حکایت دیگری دارد. «دولت اسلامی عراق و شام» با نام اختصاری « داعش».

 داعش در زمان اعلام خلافت در عراق و سوریه اقدام به تولید خبر و گزارش در اینترنت، تهیه فیلم‌های تبلیغاتی و حتی فروش تی‌شرت‌هایی با آرم «داعش» و تبلیغ گسترده آن در فضای مجازی در سطح دنیا کرد. استفاده و چاپ نقشه جهان، عبارات «الدولة الاسلامیة»، «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله» بر روی پیراهن‌ها و تی‌شرت‌ها یک نمونه دیگر از این کارهاست. این تیشرت‌ها با آرم گروه تروریستی «دولت اسلامی عراق و شام» در برخی فروشگاههای ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا دیده شده است. در این نوشته سعی داریم به استفاده داعش از فضای مجازی بپردازیم.

طالبان و رسانه

طالبان شاید به عنوان سرشناس ترین گروه تروریستی برای ما شناخته شده باشد. رهبران طالبان به صورت مشخص از رسانه خصوصا تلویزیون و سینما اعلام انزجار داشتند. عدم اعتقاد آنها به رسانه ها باعث شده بود که اخبار و اطلاعات فعالیت آنها توسط رسانه های دیگر جهان کشف و مخابره شود. در موارد معدودی رهبر طالبان در ویدئویی اختصاصی پیامی را به جهانیان می فرستاد. در بیشتر این پیام ها سعی می کردند که محل و زمان ویدئو مشخص نشود. همچنین در دیگر فعالیت های رسانه ای خود ضمن ارسال ایمیل به یکی از رسانه های معتبر خبر مسولیت انفجار ها را بر عهده می گرفتند. این همه آنچه بود که طالبان بر بستر اینترنت دنبال می کرد.

داعش خطرناک تر از بقیه

گروهک تروریستی داعش از همان ابتدای آغاز کار و شروع جنایت های وحشیانه اش از اینترنت و شبکه های اجتماعی به عنوان رسانه برای ایجاد رعب و وحشت و جذب مخاطب به خوبی استفاده کرد.آنها می دانستند که تنها مبارزه با تجهیزات جنگی کارساز نیست. از همین رو جنگ گرم و نرم را با هم جلو بردند. این گروه ۹۰ هزار صفحه از شبکه اجتماعی به ویژه صفحاتی در فیسبوک و توئیتر را به خود اختصاص داده است. داعش وزارت رسانه و اطلاع رسانی دارد که محمد العدنانی وزیر آن است. العدنانی با حکم ابوبکر البغدادی به این سمت منصوب شده است. 

با اینکه استفاده از تکنولوژی میان سلفی و تکفیری منع و حرام دانسته شده اما این گروهک تروریستی در مقایسه با همتایان تکفیری خود، بیشتر از ابزارهای رسانه ای بهره برده است. فعالیت‌های رسانه ای این گروهک تروریستی پیش‌تر در شبکه اجتماعی توییتر انجام می گرفت.

اعتقاد سیاستگذاران «داعش» به شبکه های اجتماعی چند منظور را دنبال می کند. ایجاد رعب و وحشت در میان مخالفان و مردمی که در جغرافیای تحت تصرف داعش هستند ، اولین هدف داعشی ها است. در قدم دیگر گردانندگان این گروه با تبلیغات دروغین سعی بر جذب نیرو از سراسر جهان دارند. 

برای نمونه در جنوب هند تحقیقات درباره پیراهن‌های دارای آرم داعش که شماری از جوانان با آنها عکس انداخته و سپس در فیس بوک منتشرکردند، مشخص کرد فرد اصلی یک حامی فعال این گروه است که سعی می‌کرده مغز جوانان مسلمان هندی را برای جنگ در عراق شستشو دهد.

این گروه از اینترنت به عنوان ابزاری برای تبلیغ و پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند. بر طبق گزارش‌ها، از زمانی که حملات نظامی این گروه شروع شده، تعدادی حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر و فیسبوک ایجاد شده که ادعا می‌کنند «نماینده داعش در عراق و سوریه» هستند و به منتشر کردن اخبار، تصاویر و فیلم‌های مرتبط با این گروه می‌پردازند که بعضاً به زبان‌هایی از جمله فرانسوی و انگلیسی هستند. البته این حساب‌ها به صورت رسمی از طرف داعش تأیید نشده است. تعداد قابل توجهی از این پیام‌ها، از کشورهایی همچون کویت، عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس منتشر شده است. «توئیتر» پایگاه مجازی اصلی داعش برای ترویج فکر خود به حساب می آید.

جنگ اینترنتی

کارشناسان اعلام کردند سرعت و حجم گسترده تبلیغات گروه داعش در فضای اینترنتی چالشی جدی محسوب می شود به ویژه برای کشورهایی که از توانایی کافی برای نشان دادن واکنش سریع به این تبلیغات برخوردار نیست.

جی ام برگر کارشناس موسسه بروکینگز اعلام کرد داعش برای انتقال پیام هایش در اینترنت می تواند بر « شمار گسترده ای از افراد » تکیه کند که 150 بار در روز از شبکه توییتر برای پیام رسانی استفاده می کنند. هر چند روزانه تعداد زیادی از حساب های کاربری «داعشی ها» مسدود می شود، اما این گروه توانسته افراد زیادی را از سراسر دنیا جذب اندیشه های خود کند. به نحوی که تا کنون آمار دقیقی از نیروهای داعشی در اختیار نیست.

جستجوگران لایکــــ چگونه فکر می کنند؟

پسندیده شدن. مساله این است. لذتی که در سالهای اخیر زیر زبان آدم های معمولی هم مزه کرده است. پسندیده شدن پیش از این تنها به هنرمندان ، ورزشکاران و چهره های معروف بازار سیاست تعلق داشت . اما تولد رسانه های نوین بازی آدم مشهور ها را به هم زد. رسانه های جدید تر از جدید در کمتر از یک روز می توانند چهره مشهور بسازند. کافی ست حرکت ناخودآگاه و یا خودآگاه تو مقابل دوربین یک شهروند کنجکاو قرار بگیرد. کار تمام است . دیده می شوی، کپی می شوی و به هزاران گروه و صفحه فرستاده می شوی. برای شهرت کافی ست در سن یک نوجوان دبستانی باشی که تعریف «شیب دار» به ذهنت نرسد.معلم از دستپاچگی تو ویدئو تهیه کند و کار تمام است . فضای مجازی آدرس خانه تک تک انسان های سالهای اخیر است. تو آنقدر معروف می شوی که «شیب دار» گفتنت همه را می خنداند.در این گزارش سعی داریم سراغ صفحاتی برویم که برای پسندیده شدن تلاش می کنند. سوداگران شبکه مجازی که برای هر لایک گل از گل شان می شکفد. 

فیس بوک چه داشت؟

«فیس بوک» را شاید بتوان جزء مهم ترین اتفاقات یکصد سال اخیر حیات بشر و یا پیشرفت تکنولوژی دانست . شبکه ای که با خلاقیت یک آمریکایی به دنیا آمد. «مارک زاکربرگ» و دوستانش در دانشگاه «هاروارد»توجه جهانیان را به خود جلب کردند. دنیا کوچک شد. آدمها به هم نزدیک شدند. ارتباطات قوت گرفت . دهکده جهانی «مک لوهان» محقق شد. دولت هایی با قدرت همین شبکه اجتماعی به خطر افتادند. بهار عربی وزیدن گرفت.دیپلماسی پیرهنی تازه به تن کرد. آدرس ها از دنیای واقعی به دنیای مجازی کوچ کردند. اتاق های گفتگو( چت روم ها) جان تازه ای گرفتند. اعضای فیس بوک توانستند دوستانی که سالها از آنها خبر نداشتند را پیدا کنند. داشتن دوست بیشتر حالا ارزش بیشتری دارد.تعداد «فرند» ها حرف آخر را می زند.  کسانی که تا دیروز در گوشه ای بیکار بودند حالا از نان و آب خود می زنند تا بیشتر در فیس بوک وقت بگذرانند. خطر اعتیاد به اینترنت جدی تر شد. در کنار همه اینها این ارزش فیس بوک ، این شرکت خصوصی آمریکایی ست که بالا می رفت. حالا مردم در فیس بوک بودند. متن های یکدیگر را می خواندند و به آن واکنش نشان می دادند. با لایک کردن  تصویر ، ویدئو یا متن دوستشان در خوشحالی او سهیم بودند. این فیس بوک بود که محبوبیت را می سنجید. هنرمندان با همه قوانین دست و پا گیر دولتی راهی جزء سفر به فیس بوک نداشتند.مخاطبان آنها به فیس بوک رفته بودند. حساب کاربری رایگان ، دسترسی ساده با وجود فیلترینگ ، لذت بخش بودن فضای غیر رسمی همه و همه ابتدا مردم جهان و در ادامه ایرانیان را به فیس بوک فرستاد.

صفحات پرمخاطب

بعد از ورود به فیس بوک «یوزر» می تواند برای هر موضوعی که علاقه مند هست ، صفحه بسازد. در خارج از ایران این صفحات توسط کارخانه ها ، برند های معتبر و اشخاص مشهور به منظور تبلیغات و ارتباط با مخاطب ساخته می شد. اما در ایران بیشتر صفحات پیرامون  سرگرمی های مجاز و غیر مجاز شکل گرفت . نه اینکه در کشور های دیگر از این خبر ها نیست ، بلکه به نظر می رسد ماموریت فیس بوک در ایران دچار تغییر شده بود. پیش پا افتاده ترین دلیلی که برای این موضوع از سوی کارشناسان ارایه می شود، عدم فرهنگ سازی در خصوص شبکه های مجازی همزمان با ورود آنها به ایران است. وجود صفحاتی که در اصطلاح دنبال لایک می گردند دلیل بر این نیست که صفحات مفیدی شکل نگرفته است . در ادامه به تعدادی از این صفحات به قولی بی خود و بی جهت سری میزنیم.

هیچ چیز و همه چیز

محتوای صفحه بسیار ساده است و هیچ خط مشی سیاسی ، اجتماعی و حتی اقتصادی ندارد. به گفته امین ایده مطالب اتفاقات دم دستی اطرافشان است . به همه چیز به دید سرگرمی نگاه می کنند نه بیشتر و اعتقاد دارند که فضا به قدر کافی تلخ است. باید دست از خشک و جدی بودن برداریم و کمی بخندیم. تقریبا پستی در صفحه دیده نمی شود که اتفاقات سیاسی را دستمایه طنز قرار دهد . علتش را که از امین می پرسم ، می گوید:«آنهایی که کارتون کار می کنند یا تصویر سازی می کنند بیشتر به مسائل سیاسی می پردازند و جو سیاست زنده الان هم خوراک خوشمزه ای برای آنها فراهم می کند و کم کم مردم سیاست زده می شوند. ما سعی می کنیم نه به سیاست کار داشته باشیم ، نه مسایل اقتصادی و حتی اجتماعی. اما به همه چیز و همه هم کار داریم و سعی می کنیم اتفاقات روزمره خود را به زبان کارتون ساده روایت کنیم.